آتش سوزی در حرم امام حسین (ع) و تجدید بنای آن توسط ابن سهلان رامهرمزی
آتش سوزی در حرم امام حسین (ع) و تجدید بنای آن توسط ابن سهلان رامهرمزی
در سال ۴۰۷ (ه. ق) در زمان خلافت قادر بالله خلیفه عباسی یکی از شبها دو شمع بزرگ از شمع هایی که حرم را روشن می ساخت بر فرشها فرو افتاد و آتش نخست پرده ها و روکش ها را به کام خود فرو برد و سپس به رواقها و گنبد سرایت کرد، به گونه ای تنها دیوارها، بخشی از حرم و مسجد عمران بن شاهين از آسیب این آتش ایمن ماند.(1)
دکتر عبدالجواد کلیددار ، در تحلیلی از این رخداد تاسف آور، غیر عمدی بودن بودن آن را مورد تردید می داند و این احتمال را دور نمی شمرد که دستی در این کار بوده است چه ، نمی توان قادر بالله خلیفه عباسی را از حوادث و فتنه هایی که در روز گار حکمرانی است به وجود آمده بود بر کنار دانست.(2)
ابوالفرج بن جوزی، نزدیک ترین تاریخ نویس به این رویداد، یک قرن و نیم بعد از آن ، در کتاب تاریخ الملوک و الأمم خود به توصیف این حادثه و اسباب و علل ظاهری آن پرداخته و نوشته است: در ماه ربیع الاول سال( ۴۰۷ ه) ، حرم امام حسین (ع) و رواق های آن در آتش سوخت و علت آن ، این بود که خدمتکاران حرم ، دو شمع بزرگ (لوستر مانند) را روشن کرده بودند. هنگام شب، این دو شمع بزرگ بر روی فرش سقوط کرده، فرش ها را به آتش می کشند و آتش سوزی گسترش پیدا می کند (3)
سپس ابن اثیر، این رویداد را در کتاب تاریخ خود، راجع به حوادث سال - (۲۰۷) با شرح و تفصیل بیشتری آورده و گفته است: در این سال و در ماه ربيع الأول ، گنبد حرم امام حسین (ع) و رواق های آن در آتش سوخت و دلیل و علتش ، آن بود که دو شمع بزرگ در حرم، روشن کرده بودند. هنگام شب این دو شمع روشن، بر روی فرش سقوط می کند و آتش سوزی گسترش می یابد.(4)
در سال جایی که او حکم می راند ناامنی و آشفتگی سر تاسر جهان اسلام را در بر گرفته و کار بدان حد رسیده بود که خليفه ناگزیر شد وزیر را برکنار کند و حسن بن مفضل بن سهلان ، معروف به ابو محمد رامهرمزی را به جای او به وزارت گمارد. ابن جوزی در تاریخ خود، آورده است: در ماه ربیع الثانی ، خلعت وزارت به دست سلطان الدوله ، بر قامت ابو محمد، حسن پسر فضل رامهرمزی، پوشیده شد و او همان کسی است که دیوار حائر حسینی را بنا کرد.(5)
بنابراین نخستین کسی که در جهت جبران اشتباهات سیاست ظالمانه حاکم، دستور داد برای حائر مقدس دیوار بسازند، ابن سهلان بود؛ چنان که ابن جوزی و ابن کثیر شامی (6)به صراحت، اعلام کرده اند. دیوار که به دستور ابن سهلان در همان سال ، برای حائر ساخته شد.
همان دیواری است که ابن ادریس درکتاب سرائر و هنگام تعیین حدود حائر در سال( ۵۸۸ ه) از آن نام برده است. ابن سهلان دیوار خارجی را احداث نمود و ساختمانی به مراتب بهتر از گذشته، بر قبر مطهر ساخت و این، همان ساختمانی است که ابن بطوطه در سفر خود به کربلا در سال( ۷۲۷ ه)، آن را دیده و معرفی کرده است. ابن بطوطه در سفرنامه خود از زیارت کربلا در سال ۷۲۷ (ه. ق) سخن به میان می آورد و اوصاف این دیوار را یادآور می شود و آنگاه می افزاید:
ابن سهلان در سال (۴۱۴ه.ق) کشته شد، اما بنایی که ساخته بود تا دوران خلافت مسترشد عباسی برجای ماند. در این دوران دیگر بار جو ارعاب، تهدید و ستم و سختگیری بر ضد شیعه حاکم شد و مسترشد حتی اموال ، ذخائر، گنجینه ها و موقوفات حرم امام (ع) را به تصرف در آورد و بخشی را هزینه سپاه خود کرد و گفت: قبر به خزانه و اموال نیاز ندارد. البته وی به همین غارت بسنده کرد و تصرفی و آسیبی به بنای حرم نرساند.
علاوه بر این ، ابن سهلان هفت سال قبل از اقدام به ساختن دیوار حائر، اقدام به ساختن دیوار صحن امیرالمومنین علی (ع) در نجف اشرف کرده بود. چنان که ابن اثیر در کتاب الكامل في التاريخ خود، ضمن نقل رویدادهای سال (۴۰۰ه) آورده و گفته است:
در آن سال؛ یعنی سال (۴۰۰ ه) ابو محمد، پسر سهلان بیمار شد و مرضش، شدت یافت؛ لذا نذر کرد که اگر بهبود یابد، برای حرم امیر مومنان علی (ع) دیواری بنا کند و چون بهبود یافت، دستور ساختن دیوار را صادر نمود همان سال به پایان رسید و مسئولیت ساختن آن ، بر عهده ابواسحاق ارجانی بود.(7)
حسن بن فضل بن سهلان، ابو محمد رامهرمزی، وزیر سلطان کسی که دیوار حائر در حرم امام حسین (ع) را ساخت یعنی سال (۴۱۴ ها به قتل رسید.(8)
بیش از یک قرن اثر ساختمانی که توسط این سهلان ساخته شده بود سپری شد و خوشبختانه ، هیچ اتفاق ناگوار و قابل توجهی، برای قبر مطهر روی نداد؛ مگر آنچه در سال (۵۲۶ ه ) و در دوران المسترشد بالله عباسی به وقوع پیوست و چنان بود که گویا سیاست تهدید و ترور، بار دیگر و در این روزگار، عودت کرده، بسیط زمین را برای شیعیان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) تیره و تار ساخت.
المسترشد به خزانه حائر حسینی که مملو از نذورات و هدایای نفیس و گران بنها بود، دستبرد زد و همچون متوکل عباسی، آنها را تصاحب کرد و قسمتی را به سپاهیانش بخشید؛ در حالی که می گفت: قبر به خزانه و مال و ثروت نیازی ندارد. او ظاهرا به دخل و تصرف در نذورات و موقوفات ، اکتفا نمود و نسبت به، حائر مقدس و قبر مطهر ، دست درازی نکرد. باید گفت که او در این خصوص، از دیگران برخورد و رفتار بهتری داشت.
منابع داخل متن
1: الكامل ، ج ۸، ص ۱2۲
2: تاریخ کربلا و حائر حسینی ، عبدالجواد کلید دار، مترجم مسلم صاحبی ، ص ۲۹۲ - ۲۹۶
3: المنظم في تاريخ الملوک و الأمم، ج ۷، ص ۸۲۲
4: تاریخ ابن اثیر، ج ۹، س ۱۰۲ ، البدایه و النهایه ، ج ۱۲، ص ۵-۴
5: المنتظم في تاريخ الملوک و الأمم، ج ۷، ص ۲۸۲
6: البدایه و النهایة، ج ۱۲، س ۱۶
7: لكامل في التاریخ، ج ۹، ص ۷۵
8: البدایه و النهایه ، ج ۱۲، ص۱۶
منبع: کتاب سیر تاریخی بارگاه امام حسین(ع)
نویسنده:خانم مینو قهرمان
