حرم مطهر و اصلاحات بعدی قاجار
سال ۱۳۶۷ قمری خانه ها و مدرسه های دینی مجاور صحن از جمله جامع با مدرسه ناصری تخریب شد که آن را ناصر الدین شاه در ۱۳۰۱ قمری ساخته و در سمت غربی صحن امام حسین (ع) قرار داشت. از شمال به مدرسه د و درب ساعت و از جنوب به مدرسه صدراعظم نوری ، معروف به صدر، متصل بود. این مسجد و دو مدرسه را عبدالرسول خالصی تخریب کرد.(1)
برای این تعمیرات، کامیون هایی حامل ۵۵ تن سنگ مرمر از یزد از سوی سید محمد آقا یزدی و مصطفوی و شصت کامیون از طرف جمعی از بازرگانان تهران ارسال شد. این مرمرها همه در کف حرم مطهر و تمامی دیوارهای داخل آن تا ارتفاع سه متر کار گذاشته شد و در ۱۳۶۸ قمری عملیات رو کاری با سنگ مرمر به پایان رسید.(2)
در این توسعه، علاوه بر مدرسه ها، آثار دیگری از جمله جامع رأس الحسين و مقام رأس الحسين، مدرسه و مسجد سردار حسن خان، که محمد حسن خان قاجار پدر آقا محمد خان در ۱۱۸۰ قمری ساخته برد همه به دستور عبدالرسول خالصی ویران شد. همچنین تكیه بکتاشيه(3) ورودی باب قاضی الحاجات و مأذنه های مزار پادشاهان آل بویه تخریب شد.
تمامی این تخریب های به منظور ایجاد یک فلکه بود که پشتوانه علمی و تاریخی و آثار فرهنگی را این گونه دست خوش تخریب قرار داد.(4)
در سال( ۱۳۷۰ه.ق)، مرحوم صبری هلالی به خطاطی آیه های قرآن (سوره دهی بر حرم امام حسین (ع) و حرم حضرت ابوالفضل (ع) پرداخت.ضلع شرقی حرم در این سال ساخته شد و ایوان ها و طاق ها نیز با کاشی های زیبا و نفیس تزیین گردید.
در سال ۱۳۷۱، بنای گنبد و پوشش طلای آن مرمت شد.
در سال( ۱۳۷۳ه. ق) سقف رواق های حرم به طور کامل بازسازی و کاشی های معرقی از اصفهان زینت بخش حرم شد و قسمت بالای ایوان ناصری طلاکاری شد. ده سال بعد، هيأت نوسازی حرم، نمای دیوارهای بیرونی حرم را با سنگ های ایتالیایی و ایوان ها را با کاشی تزیین کردند.
در سال( ۱۳۸۳ ه. ق) هيأت نوسازی حرم برای نمای دیوارهای بیرونی حرم سنگ هایی از ایتالیا وارد کرد. در همین سال یکی از نیکوکاران به نام قنبر رحیمی ستون های سنگی گرانقیمتی برای نمای ایران قبله اهدا کرد و دیوارهای مقتل ابی عبدالله را نیز با سنگهای مرمر روشن تزیین کرد. در همان سال هیأت نوسازی حرم به بلند تر کردن ایوانها و نماکاری دیوارهای آنها با کاشی اقدام کرد.
در سال (۱۳۸۴ ه. ق) یکی از نیکوکاران ستونهایی سنگی برای نصب در ایوان طلا هدیه کرد.
درسال(1388 ه. ق) ستون های سنگی از ایران وارد شد. سقف های قدیمی ایوان را برداشتند و ستون ها را دو ستون ها را نصب کردند. این کار دو سال به طول انجامید.
در سال( ۱۳۹۰ ه.ق) شمشهایی از بتون مسلح که با پلهای مسلح به هم متصل می شد زده شد تا بعدأ ستونهای سنگی ایوان را بر روی آنها استوار کنند.
در سال (۱۳۹۲ ه. ق) كلنگ احداث بنای جدید ایوان طلا بر زمین زده شد.
در سال( ۱۳۹۴ ه. ق) طرح نوسازی و هماهنگ سازی صحن شریف تدوین شد. این طرح شامل احداث مجدد ایوان ، خراب کردن ضلع غربی صحن و تزیین دیوارها با کاشی بود که اجرای آن تا (۱۳۹۶ه. ق) طول کشید.(5)
در سال( ۱۳۹۵ ه.ق) کار تعمیرات حرم امام حسین (ع) و حرم حضرت عباس (ع) با کاشیکاری دیوارهای جلوی صحن و ساختن کتابخانه و موزه در ضلع غربی حرم امام (ع) پیگیری شد.
در سال (۱۳۹6 ه. ق) وزارت اوقاف به تزیین و نوسازی ایوان طلا به وسیله کاشی معرق و خاتم کاری پرداخت.
در سال(۱۴۱۱ ق)(۱۹۹۱ م) حزب بعث به دستور صدام در جریان انقلاب شیعیان حملات وحشیانه ای به حرم شد، عده ای از شیعیان به شهادت رسیدند و بخشی از حرم و گنبد مطهر تخریب شد به طوری که آثار برخی از گلوله ها
وجنایات بعثیون هنوز بر روی دیوارهای حرم قابل مشاهد است.
هم اکنون سیر مراحل توسعه و بازسازی حرم و بقعه شریف حسینی ابعاد زاویه های حرم را این گونه روشن ساخته است:
صحن حرم امام حسین (ع) محدوده مستطیلی شکلی را در بر می گیرد که ضلع شمال به جنوب آن از سمت بیرون ۱۲۵ و ضلع شرق به غرب آن ۹۵ متر است. این محدوده همه بناهای حرم را در خود جای داده و در داخل یک صحن به مساحت ۲۸۵۰ متر مربع قرار دارد. حرم و بقعه در وسط این صحن قرار دارد که با کاشی های گران قیمت پوشانده شده است.
رتفاع حرم دوازده متر، طول دو ضلع شمالی و جنوبی ۵۵ متر و طول ضلع شرقی و غربی آن ۴۴۵ متر است. حاشیه دیوارهای حرم از سمت بیرون با آیه های قرآن تزیین شده است. طول حرم۴۰/۱۰ و عرض آن 9/۱۰ متر است.
کف داخل آن سنگ مرمر است و دیوارها نیز کاشی کاری شده و به آیه های قرآن؛ سوره هل اتی، پس و سوره های کوچک با خط ثلث سفید در متن کاشی لاجوردی مزین شده است.
این تزیین ها در سال های ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۹ ق) انجام گرفت.
منابع داخل متن
1: شهر حسین ، مدرسی ، ص ۴۰۹
2: شهر حسین ، مدرسی ، ص ۴۷۵ و ۴۷۶
3: تكيه بکتاشیه در دوره سلطه عثمانی ها برای صبوفيه و فرقه بکتاشیه به عنوان خانقاه ساخته شد. گویند نسبت این سلسله به سلمان فارسی می رسد. آنان از متصوفه سنی هستند. (ناصر الدین شاه، سفرنامه عتبات ، ص115)
4: شهر حسین، مدرسی، ص ۴۷۷
5: تاریخ مرقد الحسین و العباس، آل طعمه ، ص ۹۲و۹۰
منبع: کتاب سیر تاریخی بارگاه امام حسین(ع)
نویسنده:خانم مینو قهرمان
