شهادت و دفن امام حسین (ع)

شهادت و دفن امام حسین (ع)

شیخ طوسی با سند خود از امام صادق (ع) روایت کرده است که ام سلمه یک روز صبح می گریست، به او گفتند: برای چه گریه می کنی؟ گفت: فرزندم حسین (ع) امشب کشته شد زیرا من رسول خدا (ص) را از روزی که رحلت کرده بود. هرگز در خواب نديدم تا امشب که او را عزادار و غمناک دیدم. گفتم : یا رسول ا... ! چرا شما را گریان و اندوهگین می بینم؟ فرمودند: امشب قبر حسین (ع) و اصحاب او را حفر کردم.(1)

 صاحب کتاب کامل بهایی نقل کرده که : عمربن سعد روز شهادت را در کربلا بود تا روز دیگر به وقت زوال و جمعی پیران و معتمدان را بر امام زین العابدین (ع) و دختران امیر المومنین (ع) و دیگر زنان مو كل کرد و جمله بیست زن بودند و امام زین العابدین (ع) آن روز بیست و دو ساله بود و امام محمد باقر (ع) ، چهار ساله بود و هر دو در کربلا حضور داشتند و حق تعالی ایشان را حراست فرمود. چون عمر سعد از کربلا به کوفه باز گشت قومی از بنی اسد کوچ کرده می رفتند چون به کربلا رسیدند و آن حال را دیدند امام حسین (ع) را تنها دفن کردند.

علی بن الحسین (ع) را پایین پای او نهادند، و حضرت عباس (ع) را بر کنار فرات جایی که شهید شده بود دفن کردند، و باقی را قبر بزرگ کندند و دفن کردند، و حربن یزید را اقربای او در جایی که به شهادت رسیده بود دفن نمودند.(2)

آنچه مسلم است ، این است که طبق اعتقادات و احادیث اهل تشیع ، امام را جز امام کس دیگری نمی تواند متصدی غسل و دفن و کفن او شود، پس اگر چه به حسب ظاهر طایفه بنی اسد حضرت سیدالشهدا(ع) را دفن کردند اما در واقع حضرت امام زین العابدین (ع) آمد و آن حضرت را دفن کرد چنان که حضرت امام رضا (ع) در احتجاج با واقفيه تصریح نموده بلکه از حدیث شریف بصائر الدرجات مروی از حضرت جواد (ع) استفاده می شود که پیغمبر اکرم (ص) در هنگام دفن آن حضرت حاضر بوده و همچنین امیر المومنین و امام حسن و حضرت سید العابدین با جبرئیل و روح و فرشتگان که در شب قدر بر زمین فرود می آیند.(3)

خرید زمین قبر مطهر امام حسین (ع) توسط ایشان

محمدبن احمد بن داود قمی، در کتاب زیارات از خطبه های سید رضی الدین، علی بن طاووس روایت کرده و بهاء الدين محمد عاملی عین مطلب را در کتاب کشکول خود، به نقل از کتاب زیارات آورده، روایت شده که امام حسین (ع) زمین های اطراف محلی که قبر حضرت در آن قرار دارد، از مردم نینوا و غاضريه به مبلغ شصت هزار درهم خریداری نمود و به آنها بخشید و شرط کرد که زائرانش را به قبر شریفش راهنمایی و آنان را به مدت سه روز مهمان کنند.(4)

سپس در ادامه روایت، مساحت آن زمین ها را به عنوان حرم امام حسین (ع) بیان کرده و گفته است: امام صادق (ع) فرمود: حرم امام حسین (ع) که زمین آن را خریداری کرده، چهار میل در چهار میل است که برای فرزندان و مواليانش، حلال و برای دیگران و خصوصا مخالفانشان، حرام و در آن خیر و برکت است.(5)

اما علت حلال بودن زمین ها، بر فرزندان و شیعیان امام حسین (ع) بعد از آن بخشش این است که به نقل سید بن طاووس مردم غاضریه و نینوا، شرط امام حسین (ع) را رعایت نکردند. سید بن طاووس به روایت محمد بن داود استناد کرده و گفته است:

« تصرف در آن زمین با اینکه هبه بوده، حلال است، چون مردم غاضریه و نینوا به شرط وفا نکردند».

اولین صندوق و نخستین بقعه و بارگاه قبر مطهر امام حسین (ع)

در سال ۶۴ قبیله های بین نضير و بنی قینقاع اولین بار صندوقی برای قبر ساختند که توابین در سال ۶۵ هجری به فرماندهی سلیمان بن صرد خزاعی پیش از رفتن به سوی شام از کوفه عازم کربلا شده و بر سر قبر آن حضرت چنان که مردمان در اطراف حجر الاسود گرد می آیند جمع شده و سوگواری کردند.(6)

اما نخستین بقعه و آرامگاهی که بر فراز قبرهای مطهر ساختند، به دست مختار بن ابی عبیده ثقفی ، انتقام گیرنده خون شهدای کربلا، بود. مختار پس از آن که سپاهیان خود، به فرماندهی ابراهیم بن مالک اشتر، سپاه عبدالله بن زیاد را شکست داد و تمامی جنایت کاران آن حادثه را مجازات کرد، در سال ۶۵ بر مزار آن شهیدان حاضر شده و شالوده نخستین بقعه و آرامگاه را بر فراز آن قبرها بنا نهاد و روی آن ها یک دیوار و سقف آجری با روکش گچ گذارد.

در کنار آن نیز مسجدی ایجاد کرد که دو در به سمت مشرق و مغرب داشت. ظاهرا این بنا به همان صورت تا پایان عصر بنی امیه و آغاز عصر بنی عباس باقی بوده.(7)

گواه این روایت تاریخ سخن امام صادق (ع) درباره چگونگی زیارت امام حسین (ع) است که می فرماید: "چون به دری که در سمت مشرق است رسیدی بر در بایست و بگو ....." و به دنبال آن می فرماید: "سپس از سر پوشیده بیرون می روی و در مقابل قبرهای شهیدان می ایستی." این مسیر شرق- غرب هم اکنون نیز وجود دارد و مرقد شهیدان کربلا در سمت مشرق مرقد امام حسین (ع) و فرزندش على اكبر در موازات آن واقع است. از این همچنین دانسته می شود که آن سرپوشیده نخستين" قبر علی اکبر را نیز در بر داشته است. شیخ مفید در کتاب "مزار" به سند خود از صفوان بن مهران جمال، از امام صادق (ع) روایت می کند که فرمود: "چون آهنگ زیارت قبر حسین (ع) در کربلا داشتی ، در بین گنید بایست و در قبر بگر. سپس به روضه در آی و در برابر آرامگاه، در بالاسر بایست. آنگاه از دری که در پایین پای علی بن الحسین (علی اکبر) است بیرون شو و به سوی شهیدان رو.

سپس به راه خود ادامه ده تا به شهادتگاه ابوالفضل عباس بن علی برسی، آنجا بر در سرپوشیده بایست و سلام ده.(8)

اینها همه گواهی روشن بر این حقیقت است که نخستین بنا بر مرقد امام (ع) دری به سمت شرق و دری دیگر رو به قبله و به سمت جنوب داشته و بر مرقد حضرت عباس (ع) نیز سرپوشیده ای بوده است.

نخستین زیارت کنندگان قبر امام حسین (ع)

نخستین زائر قبر امام (ع) در حائر حسینی عبیدالله بن حر جعفی بود که در کنار قبر ایستاد و گریه بر گونه، برای امام و اصحابش چنین مرثیه خواند: می گوید: او حکمرانی حیله گر و فرزند حیله گر است. تو چگونه با شهید، پسر فاطمه جنگیدی؟ دریغ و حسرت که او را یاری ندادم. مگر آن که راه ننماییدش همواره پشیمان است. من گرچه در صف مدافعان او نبودم، اما همواره در حسرتی هستم که از من جدایی ندارد. خداوند ارواح آن رادمردانی را که در پاری او صف آراستند.

به بارانی از رحمت خویش سیراب سازد. من بر قبرها و قتلگاههای آنان گذر کردم و آنجا بود که جگر هر بیننده می سوخت و سرشک هر ناظر از دیده فرو می ریخت. به آیینم. سوگند، آنان جنگاورانی چابک بودند که بی باک و پایدار در یاری و دفاع به میدان می شتافتند. آنها در یاری فرزند دختر پیامبر خود با شمشیرهای خویش و به سان شیران بیشه پایدار و بردبار ایستادند." جابر بن عبدالله انصاری ، صحابی بزرگوار رسول خدا (ص) یکی از دیگر زایران نخستین مرقد امام شهیدان است.

او چون در بیستم صفر سال ۶۲ (ه.ق) به همراه گروهی از خاندان خود و مردمان مدینه به زیارت مرقد امام آمد، به همراهان گفت: "دست مراروی قبر بگذارید." این گفته جابر (که نابینا بود) نشان می دهد در آن زمان قبر جای مشخصی داشته و بنی اسد که امام را دفن کرده بر قبر نشانه هایی گذاشته بودند.(9)

شيخ محمد سماوی در ارجوزه خود، بدین مضمون می گوید: بني غاضره پس از سه شب به سراغ آن پیکرها آمدند تا آنها را در قبرها به خاک سپارند. جابر پس از آن، همراه با عطيه آمد و هیچ در این کار به خود ترس راه نداد و گفت: دل من در این خاک خفته است، پس فریاد کشید که ای پاره تن پیغمبر.

پس از آن مختار آمد، آن هنگام که خونخواهی حسین، او و سپاهیانش را به قيام وا داشت. او بر آن آرامگاه مسجدی بنا کرد و این نخستین بنایی بود که بر آن مرقد ساخته می شد. آن مسجد از آن روی که برای پرستش خداوند بنا نهاده شده بود، همچنان بر پیرامون مرقد برجای ماند. پس از ساخته شدن بنای مرقد امام حسین (ع)، امویان پاسگاه هایی برای جلوگیری از آمدن زائران به زیارت امام (ع) برپا کردند، اما شیفتگان زیارت همچنان راهی این زیارتگاه می شدند و از بیم سپاه امویان و ستم این سرکشان شبانه راه می پیمودند و روزها را در مخفیگاه می ماندند.(10)

منابع داخل متن

1: امالی شیخ صدوق، ص ۸۹ - بحارالانوار ج ۴۵، ص ۲۳۰ منتهی الآمال - حاج شیخ عباس قمی-ج ۲، ص ۹۳۴

2: الارشاد مفید، ج ۲ ص ۱۲۶ و منتهی الآمال - ج ۲ ص ۹۳

3: منتهی الآمال ، ج ۲ ص ۹۳۳

4: شیخ بهایی ، کشکول ، ص ۱۰۳

5: شیخ بهایی ، کشکول ، ص ۱۰۳

6: دایرة المعارف الحسینیه ج ۱، ص ۲۴۹ محمدصادق محمد کرباسی، تاریخ المراقد ، چاپ اول ، لندن ،1419

7: اعیان الشیعه سید محسن امین عاملی - تحقیق سید حسن امين ج ۴ ص ۵۰۲

8: اعیان الشیعه ج ۴ ص ۲

9: محمد حسین کلیدار آل طعمه ، مدينة الحسين ج ۱ ص ۱۹ ، مسلمان مادی آل طعمه ، کربلا و حرم های مطهر ص ۹۱

10: سلمان مادی آل طعمه - کربلا و حرم های متلهر ص ۹1

منبع: کتاب سیر تاریخی بارگاه امام حسین(ع)

نویسنده:خانم مینو قهرمان