شیخ حسین قلی فرزند رمضان انصاری همدانی نجفی است. نسب او بـه جـابـر بـن عبدالله انصاری میرسد وی از فقهای بزرگ امامیه و زبده ترین علمای اخلاق زمان خود بود. در روستای شوند از روستاهای شهر همدان به دنیا آمد و برای تحصیل علــوم دینی به تهران رفت. پس از پایان دروس مقدماتی و مرحله سطح به سبزوار رفت و آنجا اقامت گزید و در محضر درس فیلسوف معروف، شیخ هادی سبزواری مدتی شرکت کرد. سپس به روستای خود بازگشت و مدتی در آنجا ماند و از آنجا راهی نجف اشرف شد و در دوران شیخ مرتضی انصاری در نجف اقامت گزید و پیوسته در درس ایشان شرکت میکرد دروس فقه و اصول را چنان که قبلاً ذکر کردیم در محضر ایشان فرا گرفت و تقریرات آن استاد را نوشت در درس اخلاق از محضر درس سید علی شوشتری استفاده کرد و به حدی رسید که خود در این فن مهارت پیدا کرد و به آن شهرت یافت ولی مرجعیت و رهبری را نپذیرفت. شیخ حسین قلی همدانی که الگوی اخلاق بود بسیاری از صفات عالی اخلاقی مانند تقوا ورع و عبادت را دارا بود و از مشهورترین استادان اخلاق زمان خود به شمار میرفت به طوری که چه در زمان او و چه سالها قبل از او کسی در درس اخلاق و تهذیب نفس همانند او نبوده است بسیاری از فضلای عرب و عجم از درس اخلاق او بهره بردند؛ مانند سید محمد سعید حبوبی، سید حسن صدر کاظمی، شیخ باقر قاموسی، موسی شراره ،سید احمد فرزند ابراهیم کربلایی و دیگران. سید حسن صدر در «تکملة امل الآمل» در شرح حال او مینویسد:
((جمال السالكين، نخبة الفقهاء الربانيين و عمدة الحكما و المتكلمين و زبدة المحققين والاصولیین از علمای بالله و باحکام الله در مجلس استقامت نشسته و انوار ملکوت بر او تابیده))
سید محسن امین در اعیان الشیعه می گوید:
او فقیهی اصولی ، متکلم ،اخلاقی ، الهی، از حکیمان، عرفا ،سالكين، مراقب و محاسب نفس خود، دور از دنیا و اسباب ریاست های دنیا خود را در معرض فتوا و زعامت قرار نداد.
تألیفاتی از او به یادگار مانده که از جمله آنهاست تقریرات استاد خود شیخ مرتضی انصاری و صلاة المساف
ر برخی از شاگردان و علاقه مندان ایشان بر جمع آوری بعضی از مکاتبات و گوهرهای پراکنده املای او که مشتمل بر آداب سلوک است همت گمارده اند. آن مرحوم در ۲۸ شعبان در سفری که به کربلا داشت. درگذشت و در سمت غرب صحن شریف حسینی نزدیک باب زینبیه در یکی از حجره ها به خاک سپرده شد.
منبع: کتاب شهدای کربلا و مشاهیر به خاک سپردگان حرم حسینی
تالیف: حمید مجید هَدّو و سامی جواد کاظم
ترجم و تحقیق: مهندس بهادر کاوسی فر
