درکربلا چه گذشت؟ نگاهی بر کتاب نفس المهموم (شیخ عباس قمی)

کتاب نفس المهموم یا در کربلا چه گذشت جزو کتب مرجع و مقاتل معتبر شیعیان است که به قلم شیخ عباس قمی به تحریر در آمده و شامل پیج باب می باشد و نگاهی متفاوت و زیبا به واقعه کربلا دارد.

نویسنده در باب نخست کتاب به مناقب امام حسین و ثواب گریستن در مصیبت ایشان نگاهی دارد و کرامت و علم دانش امام را به مخاطب می شناساند، همینطور از ثواب گریه و لعن قاتلین پست و ناجوان مرد امام نیز در این باب حرف هایی به میان می آید.

باب دوم کتاب نگاهی تاریخی به مرگ معاویه ابن ابوسفیان تا شهادت سیدالشهدا دارد و بررسی تاریخی دقیق  سریالی این باب از کتاب شما را با وقایعی از جمله وصیت معاویه ، گفتگوی ام سلمه ، نامه اهل کوفه و ... آشنا می کند.

در این باب از کتاب شهادت خیل کثیری از بزرگان مورد توجه است مثل هانی بن عروه مرادی و یا میثم بن یحیی تمار و حتی بزرگ مرد مورد وثوق امام حسین مسلم ابن عقیل که این باب از کتاب را برای مردم جویای دانش تاریخ جذاب کرده است.

باب دوم کتاب بیشترین حجم ازکتاب را گرفته است که به صورت سر فصل نام موضوعات آن را برایتان نام خواهیم برد.

مرگ معاوية بن ابی سفیان

وصیت معاویه به پسرش

گفتار علامه مجلسی در بحار

حدیث فرشتگان با امام حسین

افواج جنّیان در نصرت امام حسین

گفت وگوی ام سلمه با حسین الله موقع سفر آن حضرت

حدیث جابر با امام حسین

حرکت امام حسین به سمت مکه و دعوت اهل کوفه از آن حضرت

نامه های اهل کوفه به امام حسین

حرکت مسلم بن عقیل از مکه به کوفه در نیمه ماه رمضان

اعلام خطر نعمان بن بشیر به اهل کوفه

شرح حال نعمان بن بشیر

اوضاع سیاسی و اجتماعی کوفه و بصره در حادثه کربلا

نامه یزید به عبید الله

ورود مسلم بر ابن زیاد (لعنة الله عليه )

کشته شدن مسلم بن عقیل

کشتن هانی بن عروه

تذييل

ذکر زیارت هانی بن عروه مرادی

ذکر مقتل میثم بن یحیی تمّار (قدس الله روحه )

ملاقات حبیب بن مظاهر و میثم تمار

چاه ، محرم اسرار امیرالمؤمنین

مقتل رشید هجری (قدس الله روحه )

شرح حال ابوارا که

ذكر مقتل حجر بن عدی و عمرو بن حمق

مقتل عمرو بن حمق

دنباله داستانِ زنِ عمرو بن حمق

کشته شدن حجر

شهادت دو کودک صغیر مسلم

حرکت امام حسین ها از مکه به سوی عراق

وقایع خروج امام حسین از مکه به سوی عراق

برخورد حر بن یزید ریاحی با امام حسین

اقامت امام حسین ها در سرزمین کربلا

نامه ابن زیاد به امام حسین

ورود شمر به کربلا و وقایع شب نهم ( تاسوعاء )

پیشنهاد امان به عباس بن علی

شب عاشورا

از عیسی بن مریم تا حسین

وقایع روز عاشورا

خطبه امام حسین اما در روز عاشورا

سخنرانی زهیر برای کوفیان

سخنرانی بریر بن خضیر

سخنرانی امام حسین برای اهل کوفه

نبرد اصحاب امام حسین ها و شهادت آنان رضوان الله عليهم

پیوستن حر بن یزید به امام حسین

کشته شدن بریر بن خضیر

کشته شدن عمرو بن قرطه انصاری

ادامه داستان حر بن یزید ریاحی

کشته شدن مسلم بن عوسجه

کشته شدن حبیب بن مظاهر

کشته شدن حر بن یزید

کشته شدن نافع بن هلال

کشته شدن عبدالله و عبد الرحمن غفاری

کشته شدن حنظلة بن اسعد شبامی

کشته شدن شوذب و عابس

کشته شدن ابی الشعثاء کندی

کشته شدن دسته جمعی عده ای از یاران امام حسین

کشته شدن سوید بن عمرو بن ابی مطاع

رجوع به شرح حال انصار امام حسین

در نبرد اهل بیت امام حسین و مقتل آنان

 ۱ - ابوالحسن علی بن الحسين الاكبر

احوال عروة بن مسعود جد مادری علی اکبر

اختلاف در سن علی اکبر

عقیل 2-عبد الله بن مسلم بن

3-عون بن عبد الله بن جعفر

۴ - محمد بن عبد الله بن جعفر

5-عبد الرحمن بن عقيل

6-جعفر بن عقیل

7-عبد الله الاكبر فرزند عقيل

 8-قاسم بن حسن بن علی بن ابی طالب

9-عبد الله بن حسن

10-ابوبكر بن حسن بن على بن ابى طالب

ذکر مقتل فرزندان امیرالمؤمنین ملا

عبد الله بن علی

جعفر بن علی

عثمان بن علی

محمد الاصغر بن علی بن ابی طالب

ابوبكر بن علی بن ابی طالب

عباس بن على

ادامه مقتل عباس بن على

وصف شجاعت عباس بن على الما

شهادت ابا عبد الله الحسين

شهادت حضرت علی اصغر کودک شیرخوار امام حسین

این سر فصل ها هر کدام دنیای از علم و اطلاعات هستند برای آان که جویای حقیقت واقعی حسین ابن علی علیه السلام هستند و کمتر کسی است که به تواند به این زیبایی و سادگی واقعه ای مثل واقعه ی عاشورا را به نمایش بگزارد.

در باب سوم کتاب درکربلا چه گذشت به موضوع وقایع پس از شهادت حضرت سیدالشهدا نگاهی شده است که غارت خیمه ها و دیگر ماجرا ها مورد بررسی قرار گرفته است.

باب چهارم این اثر از شیخ عباس قمی گریه  آسمان و زمین و هر آنچه میان است را می خوانیم که در میان بند های این باب حدیث زهری نیز به چشم میخوردکه مجال نقل آن نیست در این پژوهش همان قدر کافیست تا بدانیم این باب از کتاب لطف خدا بوده است که به قلم شیخنا شیخ عباس قمی به تحریر در آمده است.

وباب انتهایی این کتاب که آن را باید بخوانیم و تلنگری بدانیم از شیخ سخن باب پنجم است که در مورد ذکر اولاد و ازدواج و توابین و باز ماندگان  و جاماندگان داستان کربلا است. در خاتمه کتاب، قیام توابین و قیام مختار شرح داده شده است.

حزن و اندوه مانده از کربلا برای ما که آن روزگاران را ندیده ایم بسیار است و مختارهایی را بسیار دیده ایم که برای ما الگو هایی بودند که باید تواب شدن را مورد تحقیق قرار دهیم.

نام این کتاب برگرفته از حدیث امام صادق(ع) است که فرمود: «نَفَسُ المَهمومِ لِظُلمِنا تَسبیحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ کِتمانُ سِرّنا جِهادُ فی سَبیلِ اللهِ»(نَفَس کسی که به خاطر مظلومیت ما اندوهگین شود تسبیح است، اندوه بر ما عبادت است و کتمان و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست.) امام صادق(ع) سپس فرمود: واجب است که این حدیث با طلا نوشته شود.

عباس بن محمدرضا قمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و معروف به محدث قمی، از علمای شیعه در قرن چهاردهم قمری است که یکی از زبده‌ترین چهره‌های شیعه در حدیث، تاریخ و تبلیغ دانسته شده و ابن بابویه قمی، جد اعلای وی معرفی شده است.

وی نویسنده بیش از ۸۰ اثر به زبان‌های عربی و فارسی است. آثار او در موضوعات مختلفی از جمله عقاید، فقه، شرح حال معصومان، رجال و درایه، تاریخ، مقتل، آداب و عبادات، ادعیه، اخلاق و ادبیات بوده است. مفاتیح الجنان که به گفته برخی محققان، از یک کتاب معمولی برای شیعیان فراتر رفته و به انیس معنوی مردم در کنار قرآن کریم تبدیل شده، از مهمترین آثار اوست.

محدث قمی در ذی الحجه ۱۳۵۹ق در نجف درگذشت و در حرم علی بن ابیطالب(ع) دفن شد.

شیخ عباس قمی، انگیزه خود از نگارش نفس المهموم را جمع‌آوری مقتل مختصر امام حسین (ع) با استفاده از روایات مورد اعتماد دانسته و این کار را نهایت آرزوی خود دانسته است.

پژوهش و نگارش: عدنان شیرمحمدی