غلامحسین امینی مردی فاضل و بنیانگزار کتابخانه حرم امیرالمومنین علیه السلام

امینی را بشناس

شیخنا جلیل القدر حاج شیخ غلامحسین امینی (ره) معروف به علامه امینی متولد 1282 تا 1349 شمسی در سراب آذربایجان شرقی متولد گشته است.امینی را باید از مراجع مهم و دانا و کارشناس در علوم مذهبی بخصوص نسخه‌شناسی شیعه دانست.او به یقین از تاثیر گزار ترین علمای شیعه است که در دویست سال گذشته میزیسته  است.امینی در خانواده ای چشم به جهان گشود که پدری عالم و فاضل داشت و بستر رشد علمی و نم فرهنگی و مطالعه کتب از کار های روتین این خانواده بوده است.

خاندان امینی ها برای اهل علم آشنا هستند زیرا جدّش «مولا نجفقلی»، مشهور به «امین الشرع» بود و از همین رو خانواده او «امینی» خوانده شده‌اند. عبدالحسین پس از فراگرفتن قرآن و مقدمات علوم در مدارس تبریز، به تحصیل فقه و اصول پرداخت و در درس سید محمد مولانا، مؤلف مصباح السالکین، و سید مرتضی خسروشاهی و شیخ حسین، مؤلف هدایة الانام حاضر شد.

این اعتبار و احترام و مرتبه علمی در خانواده امینی ها از ارادت والا و خاکساری در گاه اهل بیت عصمت و طهارت به ویژه حضرت زهرا و حضرت سیدالشهدا علیه السلام است.به طوری که در 13تیر1349 شمسی وقتی امینی به رحمت خدا شتافت وصیت کرد که کسی را نایب او قرار دهند تا ده سال به کربلا برود. وی همچنین وصیت کرده بود ده سال مجلس عزا در روزهای شهادت حضرت فاطمه(س) برگزار کنند. پیکر امینی در تهران و بغداد و کاظمین و کربلا و نجف تشییع شد.

او نیز خواسته بود تا پیکر بی جانش در حجره ای از کتابخانه امیرالمونین علیه السلام به خاک سپرده شود.امینی در سن 22سالگی و آغاز جوانی از تبریز به نجف اشرف رفت و درس و بحث را آغاز نمود اساتیدی چو نسید محمد فیروزآبادی و سید ابوتراب خوانساری از نزدیک درک نمود.

زمانی که امینی به سن35سالگی خود نرسید بود و صاحب جایگاه و مقام و مرتبه بالای علمی بود از سمت سید ابوالحسن اصفهانی، میرزا محمدحسین نایینی، محمدحسین غروی اصفهانی و شیخ عبدالکریم حائری یزدی، اجازه اجتهاد دریافت كرد.

آغاز حرکت بزرگ

مَکْتَبَةُ الْاِمام اَمیرُالمؤمنین العامَّة یا همان کتابخانه عمومی امیرالمومنین علیه السلام که مشهور است به کتابخانه امینی در سال 1332 هجری شمسی در نجف اشرف بنا نهاده شد و این حرکت بزرگ تا به امروز ادامه دارد.سبک معماری اسلامی و عربی این کتابخانه و اصالت آن در بسیار مورد توجه است.

((مرحوم امینی در حال مطالعه در کتابخانه امیرالمومنین علیه السلام))

علامه امینی بنای اولیه را در زمینی به وسعت ۲۶۰ مترمربع بنیان نهاد که از فردی به‌نام سید حمزه بحر خریده بود. او سپس برای گسترش‌دادن ساختمان به مجموعه‌ای از کتابخانه، انتشارات، چاپخانه، نهاد خیریه، پژوهشگاه اسلامی، انجمن فرهنگی و مدرسه علمیه، زمینی دیگر را خریداری کرد و مساحت کتابخانه را به ۱۷۵۰ مترمربع رساند. علامه امینی، کتاب‌های موجود در کتابخانه خود را که پنج تا شش‌هزار جلد بود، به کتابخانه اهدا کرد و فرزندش محمدهادی امینی هم هزار جلد از کتاب‌های خود را در اختیار این کتابخانه گذاشت. مدیران کتابخانه امینی بر اساس وقف‌نامه و از سوی هیئت امنای کتابخانه تعیین می‌شوند. محمدرضا امینی فرزند علامه امینی، سید علاء کلانتر، سید محمدباقر خِرسان، یوسف عبدالله شهیب الحارس، سید هاشم طالقانی، علی جهاد ظاهر الحسانی و سید علی طباطبائی از مدیران کتابخانه از ابتدای تأسیس تا کنون هستند.

علامه امینی این کتابخانه را وقف آستان قدس رضوی کرده است. در بند ششم وقف‌نامه تأکید می‌کند که اگر گرداندن بخش مالی کتابخانه بر متولیان آن دشوار شد و یا متولیان آن منقرض شدند، کار این کتابخانه به کتابخانه علی بن موسی الرضا در خراسان واگذار می‌شود و پیشبرد این کتابخانه و ساماندهی و پرداختن به کارها و هزینه‌های آن بر دوش آن کتابخانه نهاده می‌شود.

تالیفات و نگارش امینی

او جز اجتهاد و نسخه شناسی و همینطور ساخت کتابخانه بزرگی که از آن صحبت کردیم دستی بر قلم داشته که اورا از جهتی دگر برای ما محترم می دارد.شاید بی شک باید گفت او همانی است که همگان می گویند: ((عاقبت بخیر شده است)) وقتی خود را خاک پای این آستان کنی تازه ارج و قرب به دست می آوری و یقینن به سمت رشد حرکت خواهی کرد. کتب او از اوراق بهاداری است که در مقالات اوراق بهادار در باره آن صحبت خواهیم کرد.

اَلْغَدیر

معروف ترین کتاب امینی الغدیر است ،که نام کامل آن اَلْغَدیر فِی الْکِتابِ وَ السُّنّة وَ الْاَدَب است و به اثبات امامت و خلافت پس از پیغمبر توسط امیرالمنین در روز غدیر پرداخته است.کتاب الغدیر در 11جلد نوشته شده و جلد اول به سند حدیث غدیر اختصاص دارد امینی حدیث غدیر را یقین‌آورترین و متواترترین حدیث منقول از پیامبر(ص) می‌داند. وی بدین منظور سند حدیث را از صحابه و تابعان تا علمای قرن چهاردهم قمری با تکیه بر منابع اهل سنت ذکر می‌کند. او در جلد اول نام ۱۱۰ تن از صحابه پیامبر و ۸۴ تن از تابعانِ روایت‌کننده واقعه غدیر را گردآورده است.

(جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله الغدیر مراجعه نمایید)

شُهَداءُ الفَضیلَة

زندگی نامه و نام، نشان 130 نفر از دانشمندان و علمای شهید و چگونگی شهادت این بزرگواران است. این افراد از بین بزرگان قرن 4 تا14 قمری برگزیده شده اند. انتشار شُهَداءُ الفَضیلَة در سال ۱۳۵۵قمری با واکنش‌های مثبت فراوانی مواجه شد از جمله سید ابوالحسن اصفهانی، سید حسین طباطبایی قمی و محمدحسین غروی اصفهانی این اثر را تحسین کردند و نویسنده‌اش را علامه نامیدند. شُهَداءُ الفَضیلَة به زبان فارسی ترجمه و به نام "شهیدان راه فضیلت" منتشر شده است.

تحقیق در باب کامِلُ الزّیاراتت

این کتاب جزو برترین کتب در باب زیارت است که نوشته تألیف محدث و عالم شیعه ابن قولویه قمی است و شیخنا امینی بر آنان تحقیق و تعلیق و تدبر کرده است و بر آن کتابی جداگانه نوشته است.

تفکرات امینی سمت و سوی رشد بود

نقد و بررسی و جامعه شناسی امینی مثال زدنی بوده است و اورا باید با تفکراتش و اقدامات فرهنگی آن شناخت و ادامه داد امینی نقاد صریح و تندی بود نسبت به هییات و منبر های ایام سال و همینطور مردی آینده نگر و دقیق بود در باب آداب شناسی و شناخت زیارت اهل بیت علیه السلام.

علامه امینی از بیشتر محافل و مجالس مذهبی خشنود نبود و نقدهایی بر این مجالس مطرح می‌کرد. مهم‌ترین نقد او بی‌اطلاعی و ناآگاهی بسیاری از گویندگان از حدیث و معارف دینی بود و به سخنان نامستند و نامناسب اهل منبر و برخی از روضه‌خوانان، ایراد داشت. امینی می‌گوید: «در یکی از مجالس عمده تهران، در ایام عزاداری شرکت کرده بودم، در وسط منبر، با اینکه کاری زننده بود، برخاستم و بیرون آمدم، چون نشستن و گوش دادن به آن حرف‌ها را حرام دانستم.

عبدالحسین امینی معتقد بود زیارت ائمه و امامزادگان، بر خلاف آنچه هم‌اکنون در بین شیعیان دیده می‌شود، باید بازده جدی پرورشی داشته باشد. از این رو، یکی از کارهای نخستین او، چاپ یکی از معتبرترین متون زیارتی شیعه به نام «کامل الزیارات» تألیف ابن قولویه قمی بود. یکی دیگر از تألیفات او، کتاب «ادب الزائر»، در شرح آداب زیارت امام حسین علیه السلام است.

امینی از دید علما و فقها

امینی پرچمدار دانش و ادب و همچنین قهرمان جنبش فکری اسلامی است او با ابداع و ابتکارات جالبش بر نویسندگان متقدم و معاصر پیشی جسته و درس های پرارج علمی و تاریخی و ادبی و اخلاقی به یادگار گذاشته است.این بخشی از دیدگاه محمدرضا حکیمی است.

‌‎ محمدحسین غروی اصفهانی معروف به کمپانی در باب اولین کتاب امینی جوان می گوید: اول باید ستایش کرد امینی را و بعد باید گفت: او دارای نبوغ در هنر نویسندگی و فضیلت راستگویی و راستجویی است.

و سید ابوالقاسم خوئی در میان عده ای از علما ثواب زیارت علامه امینی را از درس خواندن بالاتر دانسته و گفته است که مطمئن باشید ثواب زیارت ایشان از ثواب همه این درس‌ها بیشتر است.

و در آخر باید بگوییم آقابزرگ تهرانی، در تقریظ بر کتاب شهداء الفضیلة درسال ۱۳۵۳قمری، امینی را مظهر راستین دین، جمال آیین، و مردی پریقین خوانده و کتاب او را شاهکاری برای امت لقب داده است.

 ودر آخر تکه ای که من را برخودش مشغول کرد این بود که امینی را مردی بزرگ و وارسته می دانند زیرا او اهل راز و نیاز، نمازهای مستحبی و قرآن خواندن، بسیار میشمارند؛ نماز شب می‌خواند و و پس از نماز صبح، یک جزء کامل قرآن را با تدبر تلاوت می‌کرد. گفته شده امینی ۴۰ سال در نجف ساکن بود و خانه شخصی نخرید. سید جعفر شهیدی، امینی را مصداق آیه شریفه «يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَلاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لآئِمٍ» دانسته است.

پژوهش و نگارش: عدنان شیرمحمدی