لهوف گزارشی مو به مو از واقعه عظیم کربلا

کتاب لهوف از برترین و معتبر مقاتل واقعه روز عاشورا است که به دلایلی متمایز از ما بقی مقاتل است و کامل و جامع بودن آن مورد تایید خیل کثیری از بزرگان و محققان در عرصه پژوهش دینی و شیعی است.

در بین مقاتلی که اینجانب مطالعه کردم یکی از کامل ترین و مستند ترین مقاتل لهوف را برتر از دیگران می دانم این کتاب را بر سه بخش میتوان تقسیم کرد که هر کدام ازین بخش ها را باید جداگانه در نظر بگیریم.

نویسنده کتاب اللهوف، سید رضی‌الدین علی بن موسی بن جعفر ابن‌طاووس مشهور به سید ابن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق)، از عالمان و نویسندگان شیعه در قرن هفتم قمری و اهل حِلّه است. او از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و امام سجاد(ع) و استاد عالمانی چون علامه حلی و یوسف سدیدالدین، پدر علامه حلی است. ابن‌طاووس در زمان هلاکوخان، نقابت شیعیان را بر عهده داشت. سید ابن طاووس را باید جز بزرگانی دانست که توفیق خدمتگزاری خاص بر درگاه اهل بیت را داشته اند.

سید ابن طاووس «جمال العارفین» خوانده شده و این لقب به ‌سبب سجایای اخلاقی بسیار، تقوا و مراقبه فراوان و حالات عرفانی‌اش دانسته شده است. وی حدود ۵۰ کتاب دارد که الاقبال، المهمات و التتمات، کشف المحجة لثمرة المهجة، مصباح الزائر و جناح المسافر و مهج الدعوات و منهج العبادات نمونه‌ای از آنها است.

به راستی که اینگونه افراد را باید زعمای بر حق و یاوران قرآن و عترت دانست و چه بسیار جای این گونه افراد امروزه خالی تر شده و اندک علمایی هستند که هم سنگ و هم تراز سید هستند.

نکته کوچک ولی مهمی را اینجا در اول متن باید باز گو کنم و آن اینست که کتاب لهوف در منابع با نام‌های مختلف آمده است. این اختلاف نام، ناشی از اختلاف نسخه‌ها و نامگذاری خود مؤلف است؛ زیرا مؤلّف برای کتب خود اسامی گوناگون، یا نامی واحد را با تغییر برگزیده است. به جز اسامی‌ای که با اللهوف یا الملهوف شروع شده و تفاوت‌های اندکی با هم دارند، بنابر آنچه ابن‌طاووس، نویسنده کتاب در مقدمه آن آورده، نام «المَسالک فی مَقتَل الحُسَین علیه‌السّلام» نیز برای آن ذکر شده است.آقابزرگ تهرانی در الذریعة، عنوان «اللهوف علی قتلی الطفوف» را مشهورتر از دیگر نام‌ها دانسته است. با این حال، صادقی کاشانی، عنوان «الملهوف علی قتلی الطفوف» را نام اصلی و صحیح دانسته است.

همانطور که گفته شد لهوف دارای سه بخش اصلی است که هرکدام با دقت وظرافت خاصی به تحریر در آمده است وما نگاهی کلی و جامع به لهوف خواهیم داشت.

بخش نخست کتاب لهوف از لحظه تولد امام حسین علیه السلام است تا روز عاشورا که روایت دقیقی از زندگی پر بار حضرتشان به مخاطب هدیه می دهد.

درین بخش کتاب از حضرت رسول و امیرالمونین تا به حضرت صدیقه طاهره و ازدواج حسین ابن علی با همسران گرانقدرشان و میلاد امام سجاد علیه السلام و حضرت علی اکبر و علی اصغر علیه السلام و نقششان در زندگی امام شهیدان نقل شده است.

حتی در این بخش پیشگویی‌ها درباره شهادت امام حسین(ع)، گفتگوهای امام در مسیر مدینه تا کربلا، رسیدن خبر شهادت مسلم بن عقیل و متوقف شدن کاروان او توسط حر بن یزید ریاحی نیزآمده است.

بخش دوم کتاب از شب عاشورا و مهلت گرفتن امام از عمر بن سعد شروع می شود.و تا شهادت یاران و انصار پیش میرود و بادقت زیادی به داستان شهادت بنی هاشم نیز می پردازد. ابن‌طاووس در انتهای این بخش دو حدیث درباره عذاب قاتلان امام حسین(ع) در روز قیامت نیز آورده است که مقدمه ای برای بخش سوم یا همان بخش پایانی نیز محسوب می گردد.

بخش سوم را باید اینگونه معرفی کنم که در چاپ های مختلف متفاوت است و در بعضی به قیام مختار به طور جامع و کامل پرداخته شده است در بعضی دیگر فقط به وقایع بعد از شهادت امام حسین(ع) و فرستادن سرِ شهدا به کوفه شروع شده و مطالب مرتبط با اسیران کربلا تا بازگشت آنان به مدینه را در بر دارد. ابن‌طاووس در خاتمه کتاب دو روایت درباره عزاداری و گریستن امام سجاد(ع) بر مصیبت عاشورا نقل هایی کرده است.

پژوهش و نگارش: عدنان شیرمحمدی