ابن قُولِوَیْه قمی عالمی در بهشت کاظمین (علیه السلام)

ابوالقاسم جعفر ابن محمد قمی از علمای برجسته ی قرن چهارم هجری قمری و مولف کتاب جامع الزیارات است . وی فقیه و محدث شیعه و از راویان نامی شیعی در قرن چهارم هجری به شمار می‌رود.

او از محضر دانشمندان بزرگ شیعه مانند شیخ صدوق ،شیخ کلینی  و سعدابن عبدالله اشعری  استفاده نموده و

خودش نیزاستاد عده ای  از بزرگان نامی مکتب تشیع

می باشد ،از جمله آنان شیخ  مفید، ابن شاذان و شیخ حسین غضایری را می توان نام برد.

زندگی نامه

جعفر بن محمد قمی در خانواده‌ای اهل علم و تقوا در قم چشم به جهان گشود و از همان کودکی مهر به محمد و آل محمد را از خانواده خود آموخت و به فراگیری علم و دانش در محضر پدرو برادرش1

که از راویان بزرگ شیعه به شمار می‌آمدند مشغول گشت .

عبدالله اشعاری از مشایخ قم از نخستین استادان او بوده  است.

ابن قولیه برای فراگیری حدیث مسافرت هایی به نقاط مختلف مانند ری ،خوزستان و مصر داشته است .

به گفته ی راوندی وی در سال ۳۳۷یا۳۳۸ قمری ² قصد رفتن به حج وارد بغداد شد ولی ظاهراً بیماری او را از سفر باز داشت و ناچار در همان جا ماند 

 شرح‌حال‌نویسان، کنیه وی را ابوالقاسم گفته‌اند.

آثار

مهم ترین اثر وی کتاب گرانقدر کامل زیارات است

 كتاب كامل الزيارات گنجينه‌اى ارزشمند دربارۀ شيوۀ زیارت خاندان عصمت و طهارت مى‌باشد كه از ائمه معصومين عليهم السلام به ما رسيده است.

وى انگيزه نگارش كتاب كامل الزيارات را اين گونه بيان مى‌فرمايد:

«من اين كتاب را براى تقرب به درگاه الهى و پیامبر و علی و فاطمه و ائمه صلوات الله عليهم اجمعين و نشر زيارت آن بزرگواران در ميان برادران مؤمنم نگاشتم.3

علامه مجلسی دربارۀ اين كتاب مى‌فرمايد: «كتاب كامل الزيارات از اصول معروف و مشهور ميان فقهاى شيعه مى‌باشد»4

از دیگر اثار وی میتوان به

تاریخ الشهور

مداواة الجسد‌ ⁵

کتاب الفطرة 6

فهرست ما رواه من الکتب والاصول7

الصلاة‌

الجمعة و الجماعة‌

قیام اللیل‌

الرضاع‌

الصداق‌

الأضاحی اشاره  کرد .

روایات جعفر بن محمد قولویه در مجموعه‌های روایی بزرگ شیعه نقل شده و به آن استناد می‌شود

 نجاشی، یکی از علمای رجال می‌گوید: «هر زیبایی و علم و فقهی که مردم با آن وصف گردند، ابن قولویه برتر و فوق آن است.»8

شیخ طوسی درباره او نوشته است: «ابو القاسم، جعفر بن محمد بن قولویه قمی، شخصیتی مورد اطمینان و دارای تألیفاتی فراوان، به تعداد ابواب فقه می‌باشد.9

 علامه حلّی نقل کرده: «ابوالقاسم از اصحاب ثقه و جلیل القدر در حدیث و فقه بوده است. وى از طریق پدر و برادرش از سعد نقل روایت کرده.10

شیخ مفید به او لقب «شیخ صدوق» داده است.

 سید بن طاووس درباره ابن قولویه می‌گوید: وی راوی راستگویی است و همه بر امانت او اتفاق دارند.»

ابن حجر عسقلانی از علمای اهل سنت، او را از بزرگان و علمای مشهور شیعه می‌داند.

ابن حجر عسقلانى: «ابوالقاسم جعفر بن محمد بن موسى بن قولویه قمى شیعى، از بزرگان شیعه و علماى مشهور و بنام آنها مى باشد. شیخ طوسى و نجاشى و على بن الحکم او را جزو مشایخ شیعه آورده اند. شیخ مفید یکى از شاگردانش بوده و در مدح و ثنایش کوتاهى نمى کرده است»

ابن قولیه یک عصر از غیبت صغری را درک نموده است و در سال 338یا 339 قمری جهان فانی را وداع گفته است

قبر شریف او در جوار دو امام بزرگوار حضرت کاظم و حضرت جواد در شهر مقدس کاظمین است

¹(بهجةالآمال، ج ۲، ص ۵۵۹.)

² (درسال باز گرداندن حجر السود به مکه توسط قرامطه)

³(کامل الزیاره،ابن قولویه، جعفر بن محمد، ص۴

^{4 (} کامل بحار الانوار، مجلسی، محمد باقر، ج۱، ص۲۷.)

⁵(شیخ طوسى نام کامل این کتاب را چنین آورده است: کتاب مداواة الجسد لحیاة الأبد. (الفهرست، ص ۴۲))

⁶(رجال نجاشى، ص ۸۹.)

 ⁷(عجم رجال الحدیث، ج ۴، ص ۱۰۷)

8(رجال نجاشى، ص ۸۹.)

9(الفهرست، ص ۴۲؛ معجم رجال الحدیث، ج ۴، ص ۱۰۷.)

10 (خلاصة الاقوال، ص ۸۸؛ بهجةالآمال، ج ۲، ص ۵۵۹.)

نویسنده و محقق : سرکار خانم زینب علی سواری